Сместување во старски и пензионерски домови

Најголема сигурност за квалитетно  живеење на една личност  е чувството да имаш свое место - дом за живеење што е особено значајно за возрасната популација од третото доба, бидејќи  пензионерите најголемиот дел од времето го поминуваат во домот.
Затоа, не случајно во Програма  за работа на СЗПМ, во 11 точка  е утврдена програмска задача за следење и ангажирање во изградба на старски и пензионерски домови, дневни центри и сервиси и пензионерски клубови.
Кога станува збор за квалитетот на живеење на старите лица во голема мерка е поврзано со улогата што ја има семејството, а што како значајна правна рамка е Законот за семејство каде се регулирани обврските на децата за издржување на немоќните родители. Интересно е да се истакне фактот што во Законот за семејство на РС Македонија од 296 членови само во еден член, 181 пишува: Децата се должни да ги издржуваат своите родители кои се неспособни за работа, а немаат доволно средства за издржување или средствата за издржување не можат да ги остварат од својот имот. По исклучок, судот може да го одбие барањето за издржување кога издржување бара родител, на кој му било одземено родителското право, иако детето за тоа има можности или ако судот, ценејќи ги сите околности на случајот, најде дека тоа би била очигледна неправда за детето. Најголем број од другите членови се обврски на родителите кон децата! Од ова произлегува дека во овој закон нешто мора да се менува.

Старски домови

Старо лице кое не е во состојба да се грижи само за себе, а поради семејна или станбена положба нема можност да му се обезбеди заштита на друг начин, може да оствари право на сместување во јавна установа за стари лица, како право на институционална заштита, во центрите како јавни установи:

• Геронтолошки завод ,,13 Ноември"оддел Мајка Тереза-Скопје
• Дом за стари лица ,,Зафир Сајто" Куманово
• Дом за стари лица „Киро Крстески- Платник"- Прилеп
• Геронтолошки завод „Сју Рајдер“ Битола

Согласно Законот за локална самоуправа и   Законот за социјална заштита, три од центрите - јавни домови се дадени на управување на локално ниво, додека одделот Мајка Тереза" при Геронтолошки завод „3Ноември" се уште е на државно ниво. Во овие старски домови се сместуваат и пензионери кои материјално не се обезбедени како и корисници на пензија кои може да ги подмират трошоците за сместување во овие домови.  Покрај погоре наведените домови за сместување на стари лица постојат и приватни  домови за стари лица преку вложување приватни ресурси  и капитал.
Такви домови има во 21 во Скопје 21 и 6 во внатрешноста.
Пензионерски домови
Покрај старските домови постојат и пензионерски домови. Фондот за пензиското  инвалидското осигурување на РС Македонија, стопанисува со станбен простор за корисници на пензија во следните домови: Аеродром, Ѓорче Петров, Автокоманда - Скопје, Прилеп, Дебар, Делчево, Гевгелија, Пробиштип, Виница, Крива Паланка, Кочани, Свети Николе, Гостивар (нов дом) Гостивар (стар дом).
Условите и  критериумите за стекнување со право за сместување во пензионерски дом се утврдени со Правилник за условите и начинот за стекнување со право за доделување на станбен простор под закуп во домовите за живеење на корисници на пензија со кои управува Фондот на пензиското и инвалидското осигурување на Македонија.
Согласно наведениот правилник   потребно е пензионерот  да ги исполни следните услови:

• да не поседува имот на свое и на име на сопружникот најмалку 5 години до денот на поднесување на барањето
• да не поседувал стан или куќа, без оглед кога е отуѓена
• да може самостојно да опстојува и сам да се грижи  за одржување на станот
• да е корисник на пензија со ниски пензиски примања.
• Потребната  документација за стекнување со право за сместување во пензионерски дом е следната:
• барање од корисникот на пензија
• доказ дека е корисник на пензија (чек од пензија)
• копија од лична карта
• извод од матична книга на родени и венчани
• доказ за имотната состојба на барателот и неговиот сопружник
• доказ за имотната состојба  пред да остане без имот  како и кога е отуѓен имотот
• основ по кој живее на наведената адреса  (договор за закуп)
• семејна состојба ( доколку живее кај член од семејството)
• потврда од матичен лекар  за психофизичката здравствена состојба на барателот
• Комисијата има право да побара и дополнителни документи  докази доколку и за кои смета дека се од битно значење за донесување на праведна и законска одлука.
• Барање за сместување во Пензионерски дом со потребната документација се поднесува до Првостепената Комисија, преку Филијалите и Деловниците на Фондот на пензиското  инвалидското осигурување на Македонија, во која живее корисникот на пензија.

На одлуката на Првостепената Комисија незадоволниот барател има право на жалба до Второстепената Комисија преку Првостепената Комисија во Фондот на ПИОМ, за решавање по приговор.
Дневни центри
Според Законот за социјална заштита старите лица кои се материјално необезбедени, немаат имот и имотно право од кое може да обезбедат приход и не можат да обезбедат издршка по основ на Законот за семејство, можат да остварат право на: дневно згрижување кое право се остварува во вид на дневен престој, исхрана, одржување на лична хигиена, организирање на лична хигиена, организирање културно-забавни и работни активности. Таков облик на дневно сместување има Дневниот центар во Чашка кој постои 10 години како подрачна единица на Меѓуопштинскиот центар  за социјална работа-Велес. Од 2009 годна работи и Дневниот центар во Битола. Такви центри има и во Сарај и Чаир.
И покрај се’, и покрај тоа што во домовите старите лица се згрижени во секој поглед тие највеќе би сакале да останат во својот дом. Затоа улогата на                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         за стари стануваат се попопуларни како форма на вон-инстутиционално згрижување.